Trends en patronen identificeren in de koersgrafiek
Dit is het tweede artikel uit een reeks van zeven over technische analyse. Het eerste artikel gemist? Je kan het hier lezen.
In dit tweede artikel leer je het belang van zones, kanalen en patronen in koersgrafieken. Dit zijn de eerste middelen die je kan gebruiken om trends in de koers te ontdekken. Waar het eerste artikel eerder inleidend was, kunnen we er nu effectief aan beginnen!
Zones
In technische analyse worden zones gezien als prijsniveaus waar de prijs meerdere keren naar terugkeert. Deze zones fungeren vaak als steun (support) of weerstand (resistance) voor de koers.
- Steun (support) is een prijsniveau waar de koers moeite heeft om verder te dalen. De koers steunt of rust als het ware op dat prijsniveau.
- Weerstand (resistance) is een prijsniveau waar de koers moeite heeft om verder te stijgen.
Een koers heeft moeite om door een steun of weerstand te breken. Wanneer dit toch gebeurt, dan is de kans groter dat de koers nog meer gaat stijgen (na doorbraak weerstand) of meer gaat dalen (na doorbraak steun). Steun wordt soms voorgesteld als een vloer: het is heel moeilijk om door een vloer te breken, maar eens hij breekt, zakt je meteen een verdieping naar beneden.
De steun-en weerstandszones liggen vaak rond een prijs die ooit een nieuwe low of high was. Laten we de koers van Barco als voorbeeld nemen. Hieronder zien we een maandelijkse grafiek sinds het begin dat Barco op de beurs noteert (december 2001).
We trokken een lijn bij de eerste tijdelijke top van het aandeel (€8,28). Zie je hoe vaak de prijs terugkeert naar dit niveau?
Bij de groene pijlen 1 en 5 steunt de koers op dit prijsniveau. Bij de rode pijlen 2, 3 en 4 is er sprake van weerstand rond dit niveau en heeft de koers moeite om door te breken.
Laten we nog een tweede zone toevoegen op de grafiek:
De eerste duidelijke low van Barco (€4,87 in september 2002) geeft duidelijk een nieuwe zone aan waar de koers later verschillende keren naar terugkeert.
Tijdens de financiële crisis zakte de koers door deze zone om daarna bij pijlen 6 en 7 er tegen te botsen als weerstand. In 2010 breekt de koers uit boven de zone om deze later nog tweemaal te ‘hertesten’ als steun (pijlen 8 en 9). Met hertesten wordt bedoeld dat de koers de gebroken steun of weerstand opnieuw gaat opzoeken.
Op het moment van deze eerste low (september 2002) weten we niet zeker of deze zone belangrijk zal worden. Er is wel een vermoeden omdat het op dat moment een eerste belangrijke low was. Nadat de koers tot twee keer toe deze zone als weerstand gebruikte (oktober 2008 (pijl 6) en augustus 2009 (pijl 7)), weten we zeker dat dit een belangrijke zone is en kan deze gebruikt worden in verdere analyses. Zo kon diezelfde zone later gebruikt worden als koopmoment rond pijlen 8 en 9.
Zo kan je op één grafiek meerdere zones gaan identificeren. Zie je nog andere zones?
Hieronder duiden we nog enkele zones aan waar de koers vroeg of laat duidelijk naar terugkeert en de zone gebruikt als steun of weerstand. Merk op dat deze zones vaak beginnen bij tijdelijke highs (pieken) in de grafiek. Daar keert de koers vaak naar terug.
De rol van weerstand en steun worden vaak afgewisseld. Wanneer een koers breekt door een weerstand, dan wordt de weerstand nu een steun. Omgekeerd werkt het op dezelfde manier: wanneer de koers onder de steun gaat, zal die zone vanaf dan als weerstand fungeren.
Leer goed zones identificeren. Dit is een belangrijke eerste stap in de technische analyse.
Kanalen
Een kanaal wordt soms ook een trendkanaal genoemd. Een kanaal komt voor wanneer de prijs beweegt tussen twee parallelle lijnen. Een kanaal kan stijgend, dalend of horizontaal zijn. Een koers kan lang binnen hetzelfde kanaal bewegen. Hoe langer een koers zich in een kanaal bevindt, hoe sterker het kanaal. Wanneer de koers uit een kanaal breekt, kan dat gevolgd worden door een sterke beweging in de richting van de uitbraak. M.a.w. Als een koers uitbreekt boven een trendkanaal is de kans groter dat de koers verder zal stijgen. Als een koers uitbreekt onder een trendkanaal is de kans groter dat de koers verder zal dalen.
Hieronder nog eens de koers van Barco, maar nu met enkele kanalen aangeduid.
De koers zit iets meer dan drie jaar in het eerste horizontale kanaal. Wanneer de koers uit het kanaal breekt naar beneden (november 2007) is dit een bearish signaal voor de koers. In dit geval zakte de koers 80%. Sceptici van technische analyse zeggen dan soms: “Natuurlijk daalt het zoveel, dat was toen de financiële crisis hé!”. Financiële crisis of niet, hadden ze technische analyse toegepast dan wisten ze snel genoeg dat dit aandeel zich in een neerwaartse trend bevond en konden ze grote verliezen vermijden.
Er is een tweede horizontaal kanaal van ongeveer drie jaar (juni 2013 tot juni 2016) waar de koers niet veel beweegt. Wanneer de koers daar uitbrak, is die daarna met meer dan 200% gestegen (x3). Deze beweging viel samen met een uitbraak uit het derde kanaal dat zich gevormd heeft op zeer lange termijn (van maart 2009 tot …).
Laten we even de BEL 20 index als ander voorbeeld nemen. We nemen de maandgrafiek om langetermijninvesteringen te evalueren.
We zien dat de koers zich bevindt in een neerwaarts trendkanaal van 1998 tot 2004. Je wil nooit een long positie nemen als de koers zich in een neerwaarts kanaal bevindt. Wacht minstens tot een uitbraak naar boven toe.
In juli en augustus van 2004 brak de koers uit het neerwaarts trendkanaal. Dit is altijd een signaal van een mogelijke trendwijziging.
In dit geval bleek het effectief een trendwijziging. Na de uitbraak uit het neerwaarts trendkanaal ging de koers steil naar boven voor enkele jaren! Er werd een nieuw trendkanaal gevormd. Dit nieuwe opwaartse trendkanaal houdt stand tot en met oktober 2007. Als je een long positie innam in augustus (uitbraak trendkanaal) 2004, kon je 3 jaar genieten van het nieuwe stijgende trendkanaal.
Dit nieuwe stijgende trendkanaal stijgt zeer sterk. De helling van het kanaal is meer dan 45 graden. Dit is een zeer steile helling of een te sterke stijging volgens de termijn. Dit is doorgaans niet duurzaam en vroeg of laat was een (stevige) correctie te verwachten. De koers verliet het opwaartse steile trendkanaal in november 2007 en ook de maand erop (december 2007) blijft hij er duidelijk onder. Dit is vaak een teken van zwakkere koersen en kan gebruikt worden om winst te nemen en voorzichtiger te worden.
Verder in de grafiek zijn er nog verschillende trendkanalen te herkennen:
Zoals je hierboven kan zien is een uitbraak van een trendkanaal geen garantie dat de trend blijvend wijzigt. In het lange opwaartse trendkanaal is er een tijdelijke uitbraak waar de koers zich snel weer naar een niveau in het trendkanaal begaf. Dit gebeurde zelfs drie keer in het daaropvolgende neerwaartse trendkanaal. Het was pas bij de vierde poging tot uitbraak dat het effectief lukte.
Kanalen geven dus geen absolute zekerheid. Het zijn interessante kruispunten waarop het mogelijk is dat de koers van richting verandert. Wanneer de koers een kanaal verlaat, is dit een indicatie van een mogelijke trendwijziging.
Kanalen zijn er in verschillende maten en gewichten. Een kanaal wordt meer betrouwbaar naarmate:
- Het aantal bodems en toppen raken aan de grenzen van een kanaal (hoe meer, hoe beter)
- De koers zich langer in het kanaal bevindt (hoe langer, hoe beter)
- De helling niet te steil is (Vlakke kanalen houden langer stand dan steile)
Formaties (of patronen)
Een formatie, soms ook een patroon genoemd, is een vorm die vaak voorkomt in beursgrafieken. Uit onderzoek van vele duizenden historische grafieken blijkt dat wanneer bepaalde formaties zich vormen in de grafiek, de koers in de meerderheid van de gevallen (>50%) in een richting evolueert eigen aan het patroon.
Laten we meteen een voorbeeld nemen om het bovenstaande te duiden: Het ‘Dubbel top’ patroon wordt gevormd als de koers twee toppen maakt (T1 en T2 op afbeelding hieronder). Het laagste punt tussen beide toppen helpt ons te bepalen waar de ‘neklijn’ komt te liggen.
Wanneer dit patroon zich voordoet in een grafiek en de koers duikt onder de neklijn nadat een dubbele top werd gevormd, dan is de kans +-70% dat de koers verder zakt (afhankelijk van welke bron je volgt). Meestal daalt de koers met dezelfde afstand als de afstand tussen de neklijn en de toppen. Op basis van formaties kunnen we dus ook koersdoelen bepalen.
Er zijn twee grote groepen van formaties: omkeerformaties en voortzettingsformaties.
Omkeerformaties (Reversal patterns)
Wanneer deze patronen zich voordoen, is er een grotere kans dat de koers zal omkeren. M.a.w. als de koers voorheen dalend was, wordt die nu stijgend. Of omgekeerd. Een omkeerformatie kan een eerste teken zijn dat een trend wijzigt. Dit signaal is extra krachtig als het samenvalt met het verlaten van een bestaand trendkanaal zoals eerder besproken in dit artikel.
De bekendste omkeerformaties zijn:
- (Omgekeerd) Hoofd- en schouders
- Afgeronde toppen en bodems
- Dubbele toppen en bodems
- Driedubbele toppen en bodems
- De stijgende en dalende wig
- Reversal days (engulfing)
Drie voorbeelden:
- Double Top – Solvay in 2019 (maandgrafiek). De blauwe pijl geeft het koersdoel aan. Dit is de afstand van de top tot aan de neklijn (de lijn waar beide toppen hun basis vormen). Het koersdoel werd ruim bereikt, maar let op: het kan wel even duren. Elke kaars op deze grafiek is namelijk 1 maand.
- Omgekeerd hoofd- en schouderspatroon – Nvidia Corp in 2023 (weekgrafiek). Dit patroon werd mooi vervolledigd en gaf de blauwe pijl als koersdoel. Dit is de afstand van het hoofd tot aan de neklijn. Ook in dit geval werd het koersdoel ruim behaald.
- Omgekeerd hoofd- en schouderspatroon – Alibaba Group op 24/05/2023 (weekgrafiek). Dit patroon is nog in ontwikkeling op moment van schrijven. Je kan dus meevolgen de komende weken of het er effectief komt of niet! Als de koers nu begint te stijgen en sluit boven de neklijn (rond $120), dan komt er een koersdoel rond de $184 (+53%). In de gaten houden dus!
Let op: Veel beginners maken de fout om nu al meteen aandelen te kopen omdat ze de ontwikkeling van het patroon zien. Het is maar wanneer het patroon er staat (mooi afgewerkte rechterschouder), dat het koersdoel geldig wordt. De kans is zeer groot dat het patroon helemaal niet wordt afgewerkt. En zelfs al wordt het afgewerkt, is het koersdoel van $184 nooit een zekerheid. Wacht liever op een duidelijk afgewerkt patroon dan te vroeg in een aandeel te stappen. We kopen liever iets hoger, maar met meer zekerheid van slagen.
Voortzettingsformaties (Continuation patterns)
Wanneer deze patronen zich voordoen, is er een grotere kans dat de koers verder zal bewegen in lijn met de bestaande trend. Deze patronen zorgen eerst voor een consolidatie van de koers op een bepaald niveau om daarna verder te gaan in de richting die de koers voorheen volgde.
De bekendste voortzettingsformaties zijn:
- Rechthoeken of vlaggen
- Rechthoekige driehoeken
- Cup and handle
- Wiggen of wimpels
Drie voorbeelden:
- Bear flag – Russell 2000 ETF op 08/06/2023 (maandgrafiek). De Russell ETF is een verzameling van 2000 kleine bedrijven uit de Verenigde Staten. We zien een bearish flag die zich aan het vormen is. De koers was dalend en is nu een horizontaal (licht stijgend) kanaal aan het vormen. Wanneer de koers sluit onder het kanaal, dan mogen we een verdere daling verwachten die even groot is als de eerste daling. In het geval van de Russell 2000 ETF (ticker IWM) zou dit een ferme daling betekenen tot bijna aan de ‘corona bodem’ van maart 2020. Laten we hopen voor de samenleving dat het niet zover komt…
Let op: Ook hier is het patroon nog niet afgewerkt. Zolang de koers niet sluit onder het kanaal is er geen koersdoel.
- Rising wedge (stijgende wig/wimpel) – WDP (Warehouses De Pauw) in 2022 & 2023 (daggrafiek). We zien bovenaan links tot 2 keer toe een dubbele top, wat een omkeerpatroon is. In beide gevallen ging de koers erna gevoelig lager. In de lange baisse die volgde, zien we tot twee keer toe een stijgende wig (of rising wedge). De koers stijgt in een steeds nauwer wordende wig. Als de koers onder de wig valt, gaat hij vaak verder die richting uit. Als je dit ziet, weet je dat het nog geen goed moment is om te kopen!
- Cup & handle pattern (kopje en handvat) – Goud (maandgrafiek). Hieronder is de grafiek van de goudprijs (in USD) van 2002 tot op vandaag. Met een klein beetje verbeelding kan je een kopje met een handvat zien. Het kopje (cup) begon bij de piek van augustus 2011 en eindigt bij de nieuwe, hogere piek in augustus 2020. Het handvat begint bij die hogere piek (2020) en is een dalend trendkanaal. In december 2022 werd het trendkanaal gebroken naar de bovenkant.
Wanneer het handvat van een cup & handlepatroon wordt gebroken, leidt dit meestal tot een verderzetting van de trend die actief was voor het patroon. In dit geval zou dat betekenen dat de stijgende trend kan worden verdergezet. Op korte termijn lijkt het alvast zo uit te pakken.
Overzicht formaties
Er bestaan veel mogelijke formaties. Hieronder kan je een handig overzicht vinden van de meest voorkomende. Handig om af te drukken en boven je bureau te hangen!
Dit was het tweede deel uit onze reeks over technische analyse. Dit zijn de andere delen van de reeks:
- Deel 1: Zoeken naar kansen in de beurskoers
- Deel 3: Trendbevestiging zoeken via voortschrijdende gemiddelden
- Deel 4: Momentum bepalen via indicatoren
- Deel 5: Alles samen toepassen: patronen, trends, bevestiging & momentum
- Deel 6: Technische analyse light: quick scan
- Deel 7: Hét boek om je verder te verdiepen in de praktische toepassing van technische analyse
