Momentum bepalen via indicatoren

Dit is het vierde artikel uit een reeks van zeven over technische analyse. Eerdere artikels gemist? Je kan ze hier lezen:

1. Deel 1: Zoeken naar kansen in de beurskoers
2. Deel 2: Trends en patronen identificeren in de koersgrafiek
3. Deel 3: Trendbevestiging zoeken via voortschrijdende gemiddelden

In dit vierde artikel duiken we in het concept van momentum: wat is het, hoe je het kan identificeren en hoe het je kan helpen bij de interpretatie van beurskoersen. 

Momentum

Het momentum is de kracht van een beweging of de snelheid van verandering van de beurskoers. Momentum wordt zeer vaak gebruikt als een voorspellende indicator omdat aandelen die in het recente verleden goed presteerden, het waarschijnlijk ook goed gaan doen in de nabije toekomst. Omgekeerd gaat deze redenering ook op.

Momentum kan mee bepalen of een trend van de beurskoers aan het veranderen is. Wanneer een momentum indicator stijgt, kan dat een signaal zijn dat het een goed moment is om een aandeel te kopen. Wanneer de momentum indicator daalt, kan dat een signaal zijn dat het een goed moment is om het aandeel te verkopen.

Een momentum indicator alleen is niet bruikbaar. Het moet altijd samen gebruikt worden met andere elementen (bvb. zones, kanalen en formaties). Momentum kan ook zeer snel omslaan: een negatief nieuwsbericht kan een positief momentum doen omslaan op één dag. 

Volume

Het volume is het aantal aandelen dat wordt verhandeld. Op een daggrafiek gaat het om het aantal aandelen dat op 1 dag wordt verhandeld. Op een weekgrafiek is dat het aantal aandelen op 1 week wordt verhandeld. Etc.

Volume kan je ook zien als de interesse om te handelen in een bepaald aandeel. Stel dat er gemiddeld 2 miljoen aandelen per dag worden verhandeld en dit aantal begint te stijgen. Eerst 3 miljoen per dag, daarna 4 miljoen, nog eens later worden er 5 miljoen verhandeld per dag. In dat geval is er een duidelijke verandering: er is meer interesse om te handelen in het aandeel. Wat de reden hiervoor juist is kan je nooit zeker weten, maar we weten op moment wel dat de interesse in het aandeel groeiende is en dat geeft zegt al veel.

Omgekeerd geldt hetzelfde: een lager volume duidt op een verminderde interesse om te handelen in een aandeel. 

Voorbeeld van een stijgend volume: Transocean (RIG). Sinds maart 2020 steeg het volume in dit aandeel gevoelig. En net ook rond die periode lag de bodem van dit aandeel. Sinds die tijdelijke piek van het volume is de koers ook gestaag beginnen stijgen.

Een ander voorbeeld is Kinepolis. Het grootste piekvolume was recht op de bodem in oktober 2020. 

Waarom was dit de bodem? Omdat beleggers toen massaal de handdoek in de ring hebben geworpen. De beleggers die niet meer overtuigd waren van het bedrijf op basis van de dalende koers, verkochten hun aandeel om er vanaf te zijn. De slimme beleggers wisten wat het bedrijf waard was en gingen kopen aan deze lage prijzen. Door het grote volume wisten ze dat dit een moment van capitulatie was (massaal opgeven van een grote groep beleggers). Drie weken later stond de koers al 50% hoger.

RSI

RSI is de afkorting van Relative Strength Index (relatieve kracht). Het meet de snelheid van de verandering in prijs. RSI wordt weergegeven op een schaal van 0 tot 100 en wordt vaak gebruikt om overkochte of oververkochte condities in een markt te identificeren.

Een RSI-waarde van 70 of meer wordt beschouwd als een indicatie dat een aandeel overkocht is. Overkocht betekent dat de prijs mogelijk te ver omhoog is gegaan en dat er een grotere kans is op een neerwaartse correctie.

Wanneer de RSI van boven de 70 begint te dalen, kan dit gepaard gaan met een sterke daling.

Aan de andere kant wordt een RSI-waarde van 30 of lager beschouwd als een indicatie dat een aandeel oververkocht is. Oververkocht betekent dat de prijs mogelijk te ver omlaag is gegaan en dat er een kans is op een opwaartse correctie.

Wanneer de RSI van onder de 30 begint te stijgen, kan dit gepaard gaan met een sterke stijging.

Hieronder een voorbeeld van de S&P500 index. 

We zien dat de index sterk overkocht (> 70) is net voor de coronacrash in maart 2020. De RSI blijft niet lang boven 70 en valt onder die grens wat wijst op negatief momentum. Heel snel gaat de RSI onder 30 (oververkocht). De snelle sprong boven de 30, geeft aan dat het momentum op korte termijn opnieuw positiever werd.

Van april tot november 2021 bleef de RSI in overkocht terrein. Heel even leek het alsof er een eind aan kwam in september, maar dat bleek vals alarm. Toen de RSI sterk daalde nadat hij van boven de 70 kwam, was dat tegelijk het einde van een lange bull run in de S&P500.

Let op: in een bull market kan een aandeel zeer lang overkocht zijn en in een bear market kan het zeer lang oververkocht zijn. Een momentum indicator gebruik je dus nooit als enige indicatie.

• In een bull market (opgaande markt) kan een oververkocht moment (RSI < 30) een goed koopmoment zijn.
• In een bear market (neerwaartse markt) kan een overkocht moment (RSI > 70) een goed verkoopmoment zijn.

MACD

Een derde momentum indicator is de MACD. Deze afkorting staat voor Moving Average Convergence Divergence. Het doel van de MACD-indicator is om veranderingen in de sterkte & richting in de prijs van een effect te identificeren.

De MACD bestaat uit twee lijnen en een histogram:

1. De MACD-lijn (blauwe lijn): Dit is het verschil tussen twee exponentiële voortschrijdende gemiddelden (EMA’s) van de prijs van een effect, meestal de 12-daagse en 26-daagse EMA’s.
2. De signaallijn (oranje lijn): Dit is meestal het 9-daagse EMA van de MACD-lijn.
3. Het histogram: Dit toont het verschil tussen de MACD-lijn en de signaallijn.

Dit ziet er al iets ingewikkelder uit, maar zit vrij logisch in elkaar. Enkele zaken die opvallen:

• Elke keer de MACD-lijn (blauw) kruist door de signaallijn (oranje) naar boven, gaat het histogram van rood naar groen.
• Elke keer de MACD-lijn (blauw) kruist door de signaallijn (oranje) naar onder, gaat het histogram van groen naar rood.
• Hoe groter de afstand tussen de MACD-lijn en de signaallijn, hoe groter de balken in het histogram.

Hoe de MACD gebruiken in technische analyse:

1. Signaallijn crossover: Een veel voorkomende MACD-strategie is om te kijken naar waar de MACD-lijn de signaallijn kruist. Wanneer de MACD boven de signaallijn kruist, kan dit worden gezien als een bullish (positief) signaal, en wanneer de MACD onder de signaallijn kruist, kan dit worden gezien als een bearish (negatief) signaal.
2. MACD histogram: Als het histogram positief is (de MACD-lijn is boven de signaallijn), dan kan dit worden gezien als bullish, en als het histogram negatief is (de MACD-lijn is onder de signaallijn), dan kan dit worden gezien als bearish.
3. MACD histogram: Als de balken groter worden, versterkt de trend. Als de balken kleiner worden, verzwakt de trend.

Net als bij andere technische indicatoren, zijn signalen van de MACD het meest effectief wanneer ze worden gebruikt in combinatie met andere technische analyse methoden en indicatoren.

Let op: Op kortere tijdshorizonten heeft de MACD een hogere foutenmarge. Op week- en maandgrafieken is de indicator meer betrouwbaar.

Divergenties

Een handig gebruik van indicatoren is wanneer ze een divergentie aangeven. Divergentie betekent letterlijk een afwijking. Een divergentie in technische analyse doet zich voor wanneer een indicator stijgt terwijl de beurskoers daalt of wanneer een indicator daalt terwijl de beurskoers stijgt.

Er zijn twee soorten divergenties:

1. Positieve divergentie (bullish): De prijs van het aandeel maakt een nieuwe bodem, maar één of meerdere indicatoren maken een hogere top. Ondanks de lagere prijs kan dit wijzen op een versterkt momentum dat aan het borrelen is onder het oppervlak.
2. Negatieve divergentie (bearish): De prijs van het aandeel maakt een nieuwe top, maar één of meerdere indicatoren maken een lagere bodem. Ondanks de hogere prijs kan dit wijzen op een verzwakt momentum.

Laten we enkele voorbeelden bekijken op de weekgrafiek van ASML over de voorbije twee jaar.

Wat zien we op de grafiek?

• A: negatieve divergentie (bearish). Hogere prijzen en tegelijk lagere toppen bij de RSI (boven) en MACD (onder). Na dit signaal is de koers ongeveer 8% gezakt op korte termijn. Na enkele weken was de koers opnieuw hersteld.
• B: Opnieuw negatieve divergentie. Deze keer is er geen signaal bij de MACD (onder), maar wel een zeer sterk signaal bij de RSI (groot verschil eerste en tweede top). Na dit signaal werd een lange baisse ingezet.
• C: Positieve divergentie (bullish). Lagere prijzen en tegelijk hogere toppen bij de RSI en MACD. Na dit signaal werd een nieuwe uptrend gelanceerd en staat de koers, op moment van schrijven, 66% hoger. Dit was een goed koopmoment!
• D: Opnieuw negatieve divergentie. Deze keer enkel bij de MACD en niet bij de RSI. De koers lijkt voorlopig wel lager te gaan.

Een divergentie is vaak het eerste teken van een trendwijziging. Let op: Omdat het een eerste snel signaal is, moet je het als een speculatief signaal opvatten. Een divergentie op zichzelf is geen sterk signaal, het heeft met andere woorden een grote foutenmarge. Het signaal van een divergentie wordt wel sterker naarmate:

• De divergentie zich voordoet bij meerdere indicatoren
• De lengte van de tijdshorizon groter wordt (bvb. een divergentie op weekgrafieken geeft betere kansen dan een divergentie op daggrafieken)
• De helling (stijging of daling van indicatoren) steiler is

Het gebruik van een divergentie kan zeer krachtig zijn in combinatie met het gebruik van gemiddelden en formaties. Dat is waar we in het volgende deel van deze reeks gaan induiken!

Dit was het vierde deel uit onze reeks over technische analyse. Dit zijn de andere delen van de reeks:

• Deel 1: Zoeken naar kansen in de beurskoers
• Deel 2: Trends en patronen identificeren in de koersgrafiek
• Deel 3: Trendbevestiging zoeken via voortschrijdende gemiddelden
• Deel 4: Momentum bepalen via indicatoren
• Deel 5: Alles samen toepassen: patronen, trends, bevestiging & momentum
• Deel 6: Technische analyse light: quick scan
• Deel 7: Hét boek om je verder te verdiepen in de praktische toepassing van technische analyse